Esad rejiminin düşmesiyle birlikte, Suriye’de yeni bir dönem başlamış ve yapılandırma süreci hızla ilerlemektedir. 8 Aralık 2024 tarihinde devrilmesinin ardından, ülke yönetimini ele alan geçici Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara, reform çalışmalarına hız vermiş ve geçici anayasa hazırlıklarını başlatmıştır. Bu süreç, Suriye’deki siyasi istikrarı sağlama ve toplumun taleplerine yanıt verme amacı taşımaktadır.
Geçici anayasanın taslağı, geçiş dönemi boyunca ülkenin temel yasası olarak kullanılacak olup, onaylanmıştır. Söz konusu geçici anayasa metni, toplamda 53 madde içermekte ve dönem başkanı Ahmed eş-Şara tarafından oluşturulan bir komite tarafından hazırlanmıştır. Bu geçiş dönemi ise daha önce belirtildiği gibi 3 yıl değil, 5 yıl olarak belirlenmiştir.
Şara yönetimi, ülke genelinde otorite kurma çabalarını sürdürürken, Esad rejimi yanlıları ve ülkedeki çeşitli etnik ve dini gruplara, özellikle Dürzi topluluğuna ve PKK/YPG gibi terör örgütlerine karşı askeri ve diplomatik adımlar atmıştır. Bu durumu göz önünde bulundurarak, beyannamenin bazı maddeleri bu konularla doğrudan ilişkilidir.
Bir diğer dikkat çekici nokta ise, devlet başkanı için Müslüman olma zorunluluğunun sürdürülmesidir. Beyanname, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri’nin Suriye’ye yönelik yaptırımlarını kaldırma konusunu öncelikli olarak değerlendirdiği kadın hakları ve dini, etnik azınlıkların demokratik haklarını güvence altına almayı hedeflemektedir. Bu, Suriye’nin geleceği açısından önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir.
Geçici anayasa ile ilgili olarak önerilen bazı önemli maddeler şunlardır:
- Bütün vatandaşlar, kanun önünde eşit hak ve yükümlülüklere sahiptir. Irk, din, cinsiyet veya soy farkı gözetilerek ayrımcılık yapılamaz.
- İnanç özgürlüğü güvence altındadır. Devlet, tüm semavi dinlere saygı gösterir ve ibadet özgürlüğünü garanti eder.
- Dini cemaatlerin kişisel statüleri, inançlarına ve şeriatlarına uygun olarak korunur.
- Devlet, ifade, düşünce, basın ve medya özgürlüğünü güvence altına alır.
- Devlet, insan haklarını ve temel özgürlükleri uluslararası sözleşmelere uygun olarak korumayı taahhüt eder.
- Devlet, kadının toplumsal konumunu ve aktif rolünü korumayı hedefler.
- Yargı bağımsızdır ve mahkemeler sadece kanuna ve vicdanlarına bağlıdır.
- Suçluluk durumu yasal bir düzenleme olmadan uygulanamaz ve herkes masum kabul edilir. Olağanüstü mahkemeler kurulamaz.
Geçici Anayasa Komisyonu Başkanı Abdulhamid el-Awak, beyanname metni ile ilgili olarak düzenlenen imza töreninde yaptığı açıklamada, söz konusu beyanın “toplumsal güvenlik ile haklar ve özgürlükler arasında denge kurmayı” amaçladığını ifade etmiştir. Komisyon, kuvvetler ayrılığı ilkesini teyit ederken, bu doğrultuda özel mahkemelerin ve olağanüstü yargı organlarının kaldırılmasını öngörmektedir.
Ayrıca el-Awak, devlet başkanının önceki anayasada tanınan istisnai hakların büyük oranda kaldırıldığını ve geçiş döneminde olağanüstü hal ilan etme yetkisine sahip olacağını belirtmiştir. Bu gelişmeler, Suriye’nin siyasi istikrarı ve demokratikleşme sürecinde önemli adımlar olarak değerlendirilmektedir.
