Arapgir, çevresindeki şehirlerden biri olan Malatya ile neredeyse aynı yaştadır ve tarihi M.Ö. 15. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Bugünkü Arapgir adını, o dönemdeki Gözdük Deresi’nden alır. “Taş Göze” veya “Taşküze” anlamına gelen bu isim, su kapları için kullanılan “küze” kelimesiyle ilişkilidir. Bu durumda, göz suyunun kalenin 5 kilometre ötesinde fışkıran kaynağından esinlenerek, bölgeye bu ismin verilmiş olması oldukça olasıdır.
Arapgir ilçesinde, çeşitli mimari özellikler taşıyan pek çok tarihi cami bulunmaktadır.
ŞAKİR PAŞA (ÇOBANLI) CAMİİ
Arapgir İlçesi’nin Çobanlı Mahallesi’nde yer almaktadır. Mihrabın yanındaki yazıdan, yapım tarihinin 1893 olduğu anlaşılmaktadır. Cami, tek bir minareye sahip olup, son cemaat yerinin doğusunda dört kemere oturan bir kubbeli çeşme bulunmaktadır. Cami, üç metre batısında yer alan dört kemerli kubbe ile dikkat çekmektedir. Ayrıca, caminin yakınında bulunan Çanakkale Komutanı Cevat Paşa Konağı da bu yapılarla bir bütünlük oluşturmaktadır.
MİRLİVA AHMET BEY CAMİİ
Arapgir’in Köseoğlu Mahallesi’nde bulunan bu cami, kesme taşlarla inşa edilmiştir. Şehrin merkezinde yer aldığı için “Çarşı Camisi” olarak da anılmaktadır. Taç kapı üstündeki yazılar zamanla sökülmüştür. Eser, 17. yüzyılda yaşayan Mirliva Ahmet Paşa’ya aittir. Cami, 2011 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restorasyona alınmış ve 2013 yılında tekrar ibadete açılmıştır.
GÜMRÜKÇÜ OSMAN PAŞA CAMİİ
Osmanpaşa Mahallesi’nde bulunan bu cami, dış avlusundaki taç kapısıyla dikkat çekmektedir. Üzerindeki yazı, 1823 yılına işaret etmektedir. Osmanlı döneminden günümüze ulaşan nadide eserlerden birisidir. Kare planlı, tek kubbeli ve minarelidir. Zamanla doğal şartlar nedeniyle tahrip olan cami, Arapgir Belediyesi tarafından koruma altına alınmış, kubbe üzerine çadır çekilmiştir. Belediye Başkanı’nın çabaları sayesinde, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilerek tekrar hizmete sunulmuştur.
CAFERPAŞA CAMİİ
Arapgir ilçesinin Osmanpaşa Mahallesi’nde bulunan bu caminin taç kapı üstündeki yazılar zamanla silinmiştir. Minare kapısının üzerinde ise 1694 tarihi bulunmaktadır; bu tarih, Cafer Paşa’nın yaptırdığı restorasyonu belgelemektedir. Caminin, 14. yüzyılda yaşamış olan İlhan Oğulları’ndan Şeyh Hasan tarafından inşa edildiği düşünülmektedir. Arapgir Belediyesi’nin girişimleri ile yıkılma tehlikesi olan bu nadide eser, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 2004-2006 yılları arasında restore edilerek ibadete açılmıştır.
