Çölyak hastalığı, genelde halk arasında “glüten alerjisi” veya “glüten hassasiyeti” gibi adlarla anılmakla birlikte, bu terimler hastalığın gerçek niteliğini yansıtmaz. Çölyak, alerji değil, otoimmün bir hastalıktır. Bu hastalık, bağışıklık sisteminin glütene yayılmış proteinlere karşı yanlış bir tepki vererek vücuda zarar verdiği bir durumdur.
Çölyak İsmindeki Anlam
“Çölyak” terimi, Yunancada “karınla ilgili” ya da “karın ağrısı çeken” anlamına gelen “koiliakos” kelimesinden kaynaklanmaktadır. Bu isim, hastalığın en yaygın belirtilerinden biri olan karın ağrısına atıfta bulunarak verilmiştir. Modern tıbbın ilerlemesi ile birlikte çölyak hastalığı daha iyi anlaşılmış ve günümüzde daha fazla tanınır hale gelmiştir.
Tanımsal Bilgiler
Çölyak hastalığı, ince bağırsakta sindirim işlemlerini etkileyen villus adındaki tüysü yapılarının zarar görmesine sebep olur. Bu zarar, buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan glüten isimli protein nedeniyle meydana gelir. Glüten, hamurun kabarmasını sağlarken, gıdaların raf ömrünü uzatır; bu nedenle glütensiz alternatiflerin kullanılması, çölyak hastalarının yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.
Yaş Aralığında Görülme Sıklığı
Çölyak hastalığı, genetik bir yasaya tabiaten elde edilen bir hastalıktır. Aile geçmişi önemi arz eder ve hastalık, hayatın her aşamasında ortaya çıkabilir. Literatürde, çocukluk, ergenlik, gençlik ve yaşlılık dönemlerinde görüldüğü belgelenmiştir. Hem genetik yatkınlık hem de çevresel faktörler (özellikle glütenli gıdaların tüketimi) hastalığın tetikleyicisidir.
Çevresel Faktörler
Risk faktörleri arasında anne sütünün verilmemesi, kullanılan mamanın türü, günlük alınan glüten miktarı, tahıl çeşitleri ve uzun süreli antibiyotik kullanımı sayılabilir. Bu riskleri azaltmak için, anne sütünün teşvik edilmesi, beslenme konusunda toplumsal bilincin artırılması ve anlayış geliştirilmesi gibi önlemler alınabilir.
Belirtileri
Çölyak hastalığı bazen yıllarca belirti vermeyebilir ve bu nedenle bireyler hastalığın varlığından haberdar olmayabilir. Hastalığın birçok belirtisi bulunmaktadır; bunlar arasında karın ağrısı, karın şişliği, ishal, huzursuzluk, kilo kaybı, büyüme geriliği, enfeksiyonlara duyarlılık gibi şikayetler yer alır. İleri yaştaki bireylerde belirtiler daha geniş bir yelpazeye yayılabilir ve tanı koymayı zorlaştırabilir.
Tanı Süreci
Çölyak hastalığının teşhisi, çoğu zaman karmaşık olabilir. Belirtiler, başka hastalıklarla benzerlik gösterebilir ve bu durum teşhisi zorlaştırmaktadır. Kan testleri, serolojik özel testler ve ince bağırsak biyopsisi ile kesin tanı konulabilir. Hastalık ile ilişkili diğer hastalıklar arasında Tip 1 diabetes mellitus, otoimmün tiroid hastalığı bulunmaktadır.
tedavi Yöntemleri
Çölyak hastalığının tedavisi ömür boyu sürecek şekilde glütene bağlı bir diyetten
