Ağrı, insanlık tarihinin en eski rahatsızlıklarından biridir. Ancak her ağrı türü farklıdır ve çeşitli nedenlere ile tedavi yöntemlerine sahiptir. Ağrılar, temel olarak birincil ve ikincil olmak üzere iki ana kategoriye ayrılmaktadır. Bununla birlikte, bu kategorilerde yer almayan bazı özel ağrı türleri de bulunmaktadır. Özellikle “delirten ağrı” olarak bilinen trigeminal nevralji (TN) bu özel ağrı çeşitlerinden biridir.
Trigeminal nevralji, şiddetli, ani ve dayanılmaz ağrılara yol açarak bireylerin yaşam kalitesini ciddi anlamda düşüren bir hastalıktır. Bu rahatsızlık, trigeminal sinir adı verilen ve yüzün hissiyatını sağlayan siniri etkileyen kronik bir ağrı bozukluğudur. Genellikle tek taraflı olarak hissettirilen ağrılar, elektrik çarpması ya da bıçak saplanması gibi bir duyumla belirginleşirken, ağrı çoğunlukla birkaç saniye sürmekle birlikte iki dakikaya kadar uzayabilir ve gün içinde defalarca tekrarlayabilir.
Trigeminal nevralji, özellikle yüz yıkama, diş fırçalama ya da yemek gibi basit temaslar, rüzgar gibi dış etkenler sebebiyle tetiklenebilir. Hastalığın ilerleyen evrelerinde ağrılar daha uzun süreli ve sık hale gelerek bazı hastalarda sürekli bir hale dönüşebilir. Bu durum genellikle 50 yaş üzeri bireylerde daha yaygın görülmekle birlikte, her yaş grubunda ortaya çıkabilmektedir. Kadınların, trigeminal nevraljiye yakalanma oranı erkeklere oranla daha yüksektir.
Trigeminal sinir, üç ana dala ayrılmaktadır. İlk olarak oftalmik dal (üst bölge) alın, kafa ve göz çevresi hissiyatını sağlarken; maksiller dal (orta bölge) yanak, üst çene, üst dişler ve burun kenarlarını etkiler. Mandibular dal (alt bölge) ise alt çene, alt dişler ve dudakların hissiyatından sorumludur. En sık görülen ağrılar orta ve alt dalda gözlemlenir; ancak nadiren her iki tarafı da aynı anda etkileyebilir.
Trigeminal nevralji, üç ana tipte sınıflandırılmaktadır. İlki klasik trigeminal nevralji olup, genellikle bir kan damarının trigeminal sinire baskı yapması sonucu ortaya çıkar. İkincisi sekonder trigeminal nevralji, multipl skleroz ya da tümör gibi altta yatan bir hastalığa bağlı olarak gelişir. Üçüncüsü ise idiyopatik trigeminal nevralji olup nedeni belirlenemeyen durumları ifade eder.
Bu hastalığın tanısı genellikle bireyin tıbbi geçmişi, nörolojik muayene ve manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ile konulmaktadır. Tedavi sürecinde öncelikle ilaçlar tercih edilir. Antikonvülzan ilaçlar, ağrı sinyallerini bloke etmek amacıyla kullanılırken, eğer ilaçlar etkisiz kalırsa cerrahi yöntemler de devreye girebilir. Cerrahiler, sinire uygulanan baskıyı azaltmak veya ağrı sinyallerini kesmek amacıyla yapılabilir.
Son dönemde, ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü’ne bağlı bilim insanları trigeminal nevraljinin nedenleri ve tedavi yöntemleri konusunda araştırmalarına devam etmektedir. Özellikle non-opioid tedaviler ve immün terapiler, bu hastalığın yönetiminde yeni umutlar sunmaktadır. Trigeminal nevralji, doğru tedavi yöntemleri ile yönetilebilir bir hastalıktır. Erken tanı ve uygun tedavi, hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir. Eğer yüzde meydana gelen ani ve tekrar eden ağrılarınız varsa, bir sağlık uzmanına başvurmanız büyük önem taşımaktadır.
