Bilim insanları, Dünya dışında gerçekleştirilen ilk arkeolojik çalışmayı hayata geçirdi. Bu çalışma, Uluslararası Uzay İstasyonu’nda gerçekleştirilmiş olup gelecekteki uzay istasyonları için önemli katkılar sağlayacak nitelikte bir araştırmaydı.
Uzayda yapılan arkeoloji çalışması, eski medeniyetlerin gizemlerini çözmekten ziyade modern astronomi açısından yeni bir bakış açısı sunmayı amaçlamaktaydı. 1998 yılından bu yana dünya yörüngesinde bulunan Uluslararası Uzay İstasyonu (UUİ), 23 farklı ülkeden 270’ten fazla astronota ev sahipliği yapmıştır. Ancak, bu astronotlar için yaşam şartları oldukça zorlu ve sınırlı kaynaklarla dolu bir ortamda bulunmaktaydı. Bu durum, insan davranışlarını ve alışkanlıklarını değiştirmiştir ve UUİ’yi benzersiz bir “uzay gemisi medeniyeti” haline getirmiştir.
Uluslararası Uzay İstasyonu Arkeoloji Projesi ise, astronotların istasyondaki yaşam alanlarını, kullanılan eşyaları ve bıraktıkları izleri inceleyerek, uzayda yaşamın kültürel ve sosyal boyutlarını araştırmayı hedeflemiştir. Projede kullanılan arkeolojik yöntemlerde, kazı teknikleri ve eserlerin dağılımının belirlenmesine yönelik testler uygulanmıştır. Ancak, çukur kazma gibi geleneksel yöntemler UUİ’de uygulanamadığı için, astronotlardan 6 farklı bölgede fotoğraf çekmeleri istenmiştir.
Proje kapsamında belirlenen iki ayrı bölgede yapılan araştırmalar, tuvalet ve egzersiz ekipmanlarının yakınındaki alanda kişisel bakım malzemeleri ve bilgisayar gibi eşyaların bulunduğunu ortaya çıkarmıştır. Ekipman bakım alanının ise depo olarak kullanıldığı ve asıl amacının dışında kullanıldığı gözlemlenmiştir. Bu sonuçlar, insanların uzayda tamamen yabancı bir ortama nasıl adapte olduğunu gösterirken, aynı zamanda uzay istasyonlarının gelecekteki tasarımlarında da önemli ipuçları sunmaktadır. Arkeoloji çalışmalarının sadece dünya üzerine odaklı olmadığını ve uzayda da uygulanabileceğini gösteren bu çalışma, disiplinin sınırlarını genişletmiştir.
Sonuç olarak, Uluslararası Uzay İstasyonu Arkeoloji Projesi, arkeolojinin beklenmedik bir alanda nasıl uygulanabileceğini gösteren önemli bir adımdır. Bu çalışma, astronotların uzayda nasıl yaşadığını anlamamıza ve gelecekteki uzay istasyonlarının tasarımlarına katkı sağlamamıza yardımcı olmuştur.
