Avrupa, önemli bir enerji krizi ile karşı karşıya kaldı…
İspanya ile Portekiz’in güneyindeki İber Yarımadası’nda ve Fransa’nın bazı bölgelerinde geniş ölçekli elektrik kesintileri yaşandı.
Bu kesintinin hemen ardından metro ve tren seferleri durduruldu, telefon ve internet bağlantıları kesildi. ATM’ler ile trafik ışıkları da işlevsiz hale geldi.
İspanya ve Portekiz’in tamamının karanlığa gömülmesi sonucunda her iki ülke OHAL ilan etti ve hükümetler acil durum toplantıları gerçekleştirdi.
ELEKTRİK AKIŞI TEKRAR SAĞLANMAYA BAŞLADI
Milyonlarca insanın karanlıkta kaldığı bu durumun saatlerce hatta günlerce süreceği düşünülüyordu.
Fakat dün akşam itibarıyla İspanya’da, Madrid dışındaki bölgelerde elektriğin yeniden akışa geçtiği bildirildi.
İspanya’nın elektrik şirketi Red Eléctrica’dan yapılan açıklamada, tüm trafo merkezlerinin faaliyete geçtiği ve bakım çalışmalarının sürdüğü ifade edildi. İspanya’nın elektrik ihtiyacının yüzde 99,16’sının karşılandığı ve üretimin 21 bin 265 megavat seviyesine ulaştığı belirtildi.
PORTEKİZ’DE TRAFOLAR TEKRAR DEVREDE
Yaklaşık 20 saat süren elektrik kesintisinin ardından Portekiz’de de trafo merkezleri yeniden devreye girdi ve ülkenin büyük bir kısmında elektrik akışı sağlanmaya başladı.
Pazartesi gecesi itibarıyla başkent Lizbon’un merkezi de dahil olmak üzere pek çok bölgeye yavaş yavaş elektrik verilmeye başlandı. Portekiz haber ajansı Lusa’ya göre, elektrik şirketi E-Redes, gece yarısı 424 trafo merkezinin kısmen çalıştığını duyurdu.
10,5 milyon nüfusa sahip Portekiz’de, 6,2 milyon müşteriye elektrik hizmeti sağlanıyor. Ancak normale dönüş sürecinin ne zaman gerçekleşeceği henüz belirsiz.
KESİNTİNİN SEBEBİ BELİRLENEMEDİ
Kesintilerin nedenleri henüz netlik kazanmadı. Portekiz, sorunların kaynağının İspanya’da olduğunu öne sürerken, İspanya ise Fransa’ya olan bağlantıya atıfta bulundu.
Portekiz Başbakanı Luis Montenegro, kesintilerin bir siber saldırıya bağlı olduğunu düşündüren bir “emare” bulunmadığını söyledi.
“AVRUPA’DA KAYDEDİLEN EN CİDDİ OLAY”
İspanya’nın ulusal elektrik şebekesi operatörü Red Eléctrica’nın operasyon başkanı Eduardo Prieto, durumu benzersiz olarak tanımlayarak olayı “olağanüstü ve istisnai” olarak nitelendirdi.
Avrupa Komisyonu’nun temiz enerjiyi teşvikten sorumlu başkan yardımcısı Teresa Ribera ise bu durumu “son zamanlarda Avrupa’da kaydedilen en ciddi olaylardan biri” olarak değerlendirdi.
Yetkililer kesintinin sebebini belirlemeye çalışıyor ancak şu an için yuvarlak bir kanıt bulunmuyor.
NADİR BİR ATMOSFERİK OLAY İDDİASI
Pazartesi günü dolaşan haberler, kesintinin “indüklenmiş atmosfer titreşimi” adındaki nadir bir fenomenin sonucu olabileceğini öne sürdü.
Bu fenomenin, İspanya’nın enerji şebekesinde yüksek gerilim hatlarında “olağan dışı salınımlar” yarattığı iddia edildi.
Portekiz enerji şirketi REN, BBC’ye yaptığı açıklamada bu salınımların elektrik sistemleri arasında senkronizasyon sorunlarına neden olduğunu ve Avrupa’nın birbirine bağlı şebekelerinde ardışık bozulmalara yol açtığını belirtti. Ancak daha sonra REN, bu iddiaları yalanladı.
ŞEBEKE SORUNLARI İDDİASI
İspanya ve Portekiz’in elektrik şebekeleri birbiriyle yakın bir ilişkiye sahipken, Fransa ve diğer AB ülkeleriyle sınırlı bağlantılara sahiptir. Avrupa Komisyonu, İber Yarımadası’nın uzun zamandır bir “enerji adası” olarak işlev gördüğünü ve Avrupa şebekelerine daha iyi entegre olması gerektiğini savunmaktadır.
Rystad danışmanlık şirketinin kıdemli enerji analisti Pratheeksha Ramdas, daha fazla sınır ötesi bağlantının İspanya’nın arz ve talep dengesini daha iyi sağlamasına yardımcı olabileceğini ancak bunun da diğer AB ülkelerinde kesintilere yol açma riski taşıdığını açıkladı.
Londra Üniversitesi’nde enerji sürdürülebilirliği uzmanı Onyema Nduka, enerji şebekelerinin birbirine bağlı olduğunu ve bir bölgedeki kesintinin diğer alanlarda da etkili olabileceğini belirtti. Nduka, sistemin yedeklerle (birden fazla tedarik noktası ve yedek jeneratörler) desteklenmesi gerektiğini ancak bu olayda hangi yedeklerin devreye girdiği hakkında henüz bilgi verilmediğini ifade etti.
SİBER SALDIRI İDDİASI
Yaşanan kesintiler, İspanya’da siber saldırı ya da terörist saldırı korkularını da beraberinde getirdi. Endülüs bölgesel hükümetinin başkanı Juanma Moreno, siber saldırı olasılığının göz ardı edilmediğini ifade etti. İspanya’nın Gazze’deki savaş ve Ukrayna’ya verdiği destek nedeniyle hedef olabileceği düşünülüyor.
Ancak İspanya Başbakanı Pedro Sánchez, Portekiz Başbakanı Luis Montenegro, Avrupa Konseyi Başkanı Antonio Costa ve Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Teresa Ribera, kesintinin bir siber saldırı sebebiyle yaşandığına dair herhangi bir kanıt olmadığına dair açıklamalarda bulundu. Portekiz Ulusal Siber Güvenlik Merkezi de benzer bir noktaya dikkat çekti.
Enerji altyapısı uzmanı Taco Engelaar, ulusal şebekelerin büyük bir alanı etkileyebileceğini belirtirken, bir siber saldırının birden fazla sistemi çökertme potansiyeli taşıdığını kaydetti. Ancak bunun aynı zamanda fiziksel bir arıza veya arz-talep dengesizliğiyle benzer sonuçlar doğurabileceğini de vurguladı.
YENİLENEBİLİR ENERJİ İLE BAĞLANTILI OLABİLİR Mİ?
İspanya ve Portekiz, AB’nin yenilenebilir enerji alanında önde gelen ülkeleri arasında yer alıyor ve kesintiden hemen önce elektriğin %80’inden fazlasını yenilenebilir kaynaklardan sağlamaktaydılar. Bazı uzmanlar, rüzgar ve güneş enerjisinin hızlı bir şekilde genişlemesinin İspanya’nın şebekesine baskı yaptığı ve bu bağlamda şebekenin değişken yenilenebilir kaynakları yönetmek üzere güncellenmesi gerektiğini öne sürdü.
Ancak Avrupa Üniversitesi Enstitüsü’nden elektrik uzmanı Leonardo Meeus, kesintinin yenilenebilir enerji kaynaklarından kaynaklanma ihtimalinin düşük olduğunu belirtti. Meeus, AB’nin 2016 yılından bu yana uyguladığı güncellenmiş şebeke bağlantı kurallarının yenilenebilir enerji üreticilerinin sisteme zarar vermeden ayrılmalarını engellediğini ifade etti.
S&P Global’den kıdemli Avrupa enerji analisti Daniel Muir, İspanya’nın şebekesinin genellikle yüksek hacimli yenilenebilir enerji üretimine alışkın olduğunu ve kesinti öncesinde yeterli konvansiyonel üretim kapasitesinin mevcut olduğunu açıkladı.
ELEKTRİĞİ GERİ GETİRMEK NEDEN BU KADAR ZOR
Elektriği geri getirmek teknik olarak karmaşık bir süreçtir. Leonardo Meeus, şebeke operatörlerinin enerjiyi yeniden başlatmak için “adım adım” ilerlemesi gerektiğini ve bunun hidroelektrik pompalar gibi özel jeneratörlere dayandığını söyledi. Solomon Brown ise, şebekenin yeniden enerjilendirilmesinin üretim ve tüketimin eşleştirilmesiyle yavaşça ilerleyen bir sürecin parçası olduğunu ve bu sürecin tüm sistem yeniden devreye girinceye kadar devam edeceğini aktardı.
Fransa’nın şebeke operatörü RTE, kesintiden saatler sonra İspanya’ya 700 megavat elektrik sağladı ve Fas’tan gelen destekle, İber Yarımadası’nın kuzey ve güney bölgelerinde öğleden sonra elektrik büyük ölçüde geri geldi.
